Software libre: unha fonte en favor do público.
Genoveva López, Carlos Saavedra Bajo El Salmón Contracorriente
Son bos tempos para a tecnoloxía aberta. Nas últimas décadas, varios concellos pasaron ao uso do software libre, e iso está a xerar un certo auxe no sector. A Administración aforra custos e fomenta a creación de empresas locais.
Na Lei de Contratos do Sector Público do ano 2007 establécese que, cando a Administración contrata, debe garantir a “publicidade e transparencia dos procedementos, e non discriminación e igualdade de trato entre os candidatos”, e asegurar “unha eficiente utilización dos fondos destinados á contratación de servizos mediante a selección da oferta economicamente máis vantaxosa”. Así mesmo, na recente Lei de Racionalización e Sustentabilidade da Administración Local preténdese, entre outras cousas, racionalizar a xestión desta “de acordo cos principios de eficiencia, estabilidade e sustentabilidade financeira”.
O criterio prezo ten, pois, un peso importante na selección de ofertas. Ademais, a Administración Pública debería garantir o acceso á información en formatos accesibles, sen favorecer a iniciativa privada. A xestión da Res Pública debe ser iso, pública.
Un dos grandes gastos das Administracións Públicas, xa sexan locais, autonómicas ou estatais, son as Tecnoloxías da Información e a Comunicación (TIC), gasto que analiza o Informe REINA.
Empresas privadas
Neste sector, o Estado ten como práctica habitual o contratar servizos con empresas privadas, de maneira que permite o tratamento e a acumulación de datos por parte destas. No último REINA do ano 2015, con datos referentes a 2014, pódese observar que os principais gastos concéntranse sempre nas mesmas empresas: IBM, Hewlett-Packard, Indra ou O Corte Inglés.
Un estudo cifra os aforros derivados do uso de software libre en 114.000 millóns de euros ao ano como mínimo
Por exemplo, os gastos de software e servizos informáticos ascenderon no ano 2014 a case 613 millóns de euros; os investimentos en sistema multiusuario, entre mainframes (grandes computadoras que procesan gran cantidade de datos) e servidores, a máis de 32 millóns de euros, e os gastos en servizos informáticos a case 476 millóns de euros.
Empresas como ISDEFE ou Indra, relacionadas coa industria das armas e os sistemas de seguridade fronteiriza, son as grandes gañadoras na tallada informática que dá servizo á Administración. Indra alcanzou contratos por valor de máis de 50 millóns de euros en software e servizos informáticos. ISDEFE, 19 millóns tan só en servizos. Hewlett-Packard, unha das maiores produtoras de armamento a nivel mundial segundo o Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), unha das institucións máis recoñecidas sobre armamento ten copado o 33% dos servidores da Administración Pública.
Outro dos datos que chama a atención son as grandes sumas que consegue O Corte Inglés grazas a este tipo de servizos. No ano 2014, conseguiu contratos de servidores por dous millóns de euros. A entidade que preside Dimas Gimeno estendeu o seu modelo de negocio desde a venda de equipos informáticos a outro tipo de servizos, como o mantemento e soporte dos mesmos, e mesmo o desenvolvemento de aplicacións. Esta actividade supón xa a metade dos beneficios da entidade no seu papel de subministrador da Administración do Estado, con 12,5 millóns de euros anuais.
Sorprende que en 2014, en torno ao 70% das contratacións non foi mediante procedemento aberto e, por tanto, incumpriuse a lei antes mencionada. Así mesmo, custa crer que ditas empresas oferten de maneira máis barata que Linux, o software libre por excelencia e cuxo código fonte pode ser utilizado, modificado e distribuído de forma libre, como o seu nome indica.
Tecnoloxía aberta
Pero parece que a Administración Pública empeza a reaccionar ante o monopolio tecnolóxico das grandes empresas. Aínda que Windows está presente no 95% dos equipos, non ocorre o mesmo cos computadores que cumpren o papel máis determinante na rede informática. Así, no ano 2014, o 43% dos mainframes novos instalados foron Linux. O mesmo ocorreu co 26% dos servidores.
Os gastos da Administración en TIC concéntranse sempre nas mesmas empresas: IBM, HP, Indra…
Esta cantidade de servidores representa un dato importante se temos en conta que hai apenas uns anos era impensable falar de software libre na Administración Pública. Só destacaban proxectos puntuais en ámbitos concretos, como pode ser o da Educación, e grazas a algunhas rexións pioneiras como Estremadura, Galicia ou Castela e León. De aí, pasamos a unha explosión de tecnoloxía con fontes abertas.
“Todo comeza en 2009, co software que a Administración emprega para chegar ao cidadán, a administración electrónica, e agora coa chegada do cloud computing, a virtualización, onde case todas as tecnoloxías que se engadiron aí son abertas”, asegura Manuel Velardo, responsable do Centro de Excelencia de Software de Fontes Abertas (CENATIC), de rede.es.
Por exemplo, no cloud computing, os dous estándares que existen, OpenStack e OpenNebula, son de código aberto, pero no seu desenvolvemento tamén participan grandes multinacionais como Microsoft, IBM ou Oracle, que logo ofrecen aos seus clientes versións de pago deses produtos libres e abertos, sen poder determinar que pesa máis na balanza, se a achega que realizan no desenvolvemento do software libre ou o beneficio que obteñen coa súa venda.
Os números saen
E é que ao falar de software libre hai que ir moito máis alá de Linux e LibreOffice, que, a pesar do seu crecemento, aínda non lograron converterse en estándar no posto de traballo do funcionariado español. “Hai moitas razóns para apostar polo software libre, pero sobre todo está a calidade do produto: é insuperable”, afirma Velardo.
Outra das razóns indiscutibles é o aforro que supón o emprego de tecnoloxía con fontes abertas para as Administracións Públicas, que alcanza os 450.000 millóns de euros anuais no contexto da UE, xa sexa para desenvolver aplicacións ou para implantar solucións existentes baseadas en código aberto. Ademais, existen estudos que afirman que “aproximadamente o 35% do código fonte das aplicacións informáticas é software libre reutilizado, independentemente da licenza que leve o produto final”.
Son moitas as prazas conquistadas polo software libre, aínda que lonxe de ser unha decisión adoptada desde as altas esferas da Administración (non existe a figura de xefe de Informática como si o hai na Casa Branca ou no Ministerio de Facenda) o proceso case sempre responde a unha mesma secuencia: alguén nunha concellería, delegación ou departamento, con certo coñecemento técnico e potestade orzamentaria, decide dar o paso adiante e enfrontarse á inercia instalada do software privativo. “Sobre todo custa ao modificar o sistema operativo do posto de traballo do funcionario, porque te enfrontas a miles deles ao interferir nas súas dinámicas. A palabra migración é o gran tabú do xefe de Informática. Entón, hai que estar moi convencido para poder demostrar que, nun prazo de cinco anos, vai conseguir un aforro considerable, e así dar o paso, sexa ou non tecnoloxía libre”, sostén Velardo.
Este paso cara ás fontes abertas está a darse en concellos como o de Zaragoza, onde os pregos de condicións xa obrigan a que os equipos teñan drivers para Linux e adquírense sen sistema operativo predeterminado. “A partir do segundo ano xa se empeza a ver o aforro de custos, que son cada vez maiores dependendo da duración das licenzas do software propietario”, sinala Jesús González, responsable de Sistemas e Redes do Consistorio zaragozano. González conta a este medio que, tras a migración ao software libre, Microsoft realizou unha auditoría, froito da cal o Concello tivo que abonar preto de 100.000 euros ao detectar a empresa software utilizado sen licenza.
A Administración pode empregar software de dúas maneiras: porque o produza ela, con desenvolvementos a medida, ou pola implantación de paquetes xa existentes. É no primeiro caso, á hora de desenvolver software controlando os concursos públicos, onde se pode xerar un aforro importante. Non só ao principio, xa que a migración vai custar menos, senón tamén pola sustentabilidade do desenvolvemento, porque se traballa con solucións que outros xa están a empregar e mantendo.
Aforros
O estudo do CENATIC, Impacto da reutilización do software de fontes abertas na economía, xa cifraba os aforros en 114.000 millóns de euros ao ano como mínimo, grazas ao impacto dos aforros directos, a redución da taxa de fracaso dos proxectos e a mellora dos custos de mantemento de códigos, que equivale ao 30% do mercado global de software e servizos. Ademais, “o efecto de reinvestir estes aforros de forma interna en TIC crea un efecto adicional de segunda orde en termos de produtividade e de mellora da eficiencia de polo menos 342.000 millóns de euros ao ano, o cal constitúe decididamente unha contribución non marxinal á economía europea”, concluía o estudo.
Non hai que esquecer que é na creación e desenvolvemento de tecnoloxía libre onde se posibilita a creación dunha tecnoloxía e unha industria propia como sucede noutros países como Estados Unidos, o gran mercado do software e as patentes. Como noutros moitos sectores, esa conciencia de desenvolver un produto propio non está tan presente no Estado español, polo que o camiño que queda para converter España nun país produtor de tecnoloxía de fontes abertas e deixar de ser simples usuarios é aínda demasiado longo.
As 10 vantaxes do software libre
Máis que aforro económico
Por Mariola Olcina, Carlos González Calderón e Oriol Ferran i Rise, xornalistas especializados na materia, explican as vantaxes do uso do software libre no sector público, a partir das recomendacións do CENATIC e o Ministerio de Administracións Públicas (MAP). Aquí recompilamos algunhas delas:
- Datos persoais confidenciais
A Administración Pública dispón e traballa con datos sensibles da cidadanía. Poder acceder ao código dun sistema de información que traballa con este tipo de datos permite resolver con maior axilidade os posibles problemas de vulnerabilidade.
- Garante a perdurabilidade das aplicacións
En a mesma liña, o software de fontes abertas ofrece transparencia sobre o funcionamento dos programas, favorecendo que sempre se poida retomar o desenvolvemento das aplicacións.
- Optimiza de investimento público
É moito máis barato economicamente afrontar unha instalación ou actualización masiva de estándares abertos que privativos.
- Fomenta a innovación tecnolóxica
As comunidades de software contribúen á formación de profesións en novas tecnoloxías e estimulan que calquera administración, empresa, institución ou organismo poida beneficiarse dos avances e as innovacións introducidas.
- Favorece a interoperabilidade entre sistemas
Os estándares abertos permiten poder traballar con distintos sistemas, e isto facilita á Administración engadir servizos electrónicos e asegurar a accesibilidade da cidadanía.
- Permite unha independencia tecnolóxica
Non depender das decisións dos grandes fabricantes de software permite á Administración ser ela quen decida se se realizan migracións ou actualizacións do sistema, sen ter que someterse a necesidades impostas.
- Evita os prexuízos da propiedade intelectual no software
A xestión dos dereitos de autor coa filosofía do software libre mostra que é posible unha defensa lexítima destes dereitos sen caer no daniño sistema de patentes que impera en Estados Unidos e que favorece os oligopolios do sector.
- Apoio técnico
Os servizos de mantemento non teñen por que ser prestados exclusivamente por unha única empresa, senón que a prestación técnica pode diversificarse entre máis actores e ofertas.
- Protección de modalidades lingüísticas
Ao ter acceso ao código fonte dos programas, permite a tradución dunha aplicación a outros idiomas, respectando a diversidade cultural de cada territorio.
- Estabilidade
A posibilidade de analizar o código fonte de forma pública permite optimizar a calidade das aplicacións de software libre en base ás necesidades da Administración.
Fonte: Diagonal
