Telefónica e PRISA: un matrimonio leal
Carlos Mier
A empresa de telecomunicacións controla desde febreiro o 13,05% do grupo mediático, pero a relación entre Telefónica e PRISA remóntase a hai 16 anos.
Artigo publicado no número 44 da revista mensual da Marea, á venda aquí.
A finais de outubro, tres días despois da súa dimisión como secretario xeral do PSOE ante a rebelión interna instigada polos baróns do partido, Pedro Sánchez desafogaba as súas penas no prime time do domingo na Sexta sentado nunha mesa xunto a Jordi Évole. O exlíder socialista debullaba en Salvados as razóns que, ao seu xuízo, serviran para descabalgarlle da cadeira de mando en Ferraz. En liñas xerais, sinalaba á presidenta de Andalucía, Susana Díaz, a outros baróns do PSOE e a un anónimo establishment económico-mediático como actores reaccionarios en resposta ao seu empeño por defender o Partido Socialista como “alternativa” ao PP e tentar armar un Goberno con Podemos, baseado no apoio das forzas nacionalistas.
Unha e outra vez Sánchez esforzábase en deixar claro que non era “o seu estilo” dar nomes, pero ao final houbo dúas personalidades que irromperon no seu relato para deixalo todo patas para arriba: o expresidente de Telefónica César Alierta, e o presidente de PRISA -editor entre outros medios do diario El País e propietario da Cadea Ser-, Juan Luís Cebrián.
Na extensa entrevista, o exsecretario xeral dos socialistas lanzou de volta as tintas que o xornal de cabeceira de PRISA cargara contra el semanas antes. El País chegou a cualificar a Sánchez de “insensato sen escrúpulos” nun editorial incendiario xusto no momento de maior tensión previo á revolta dos baróns do PSOE. Tras o artigo, o director do diario, Antonio Caño, pediu desculpas nunha carta aos lectores que se queixaron do ton e a dureza do escrito.
Esa liña “abusiva e insultante” contra el, en opinión de Sánchez, non foi froito do posicionamento puramente xornalístico senón consecuencia do “problema” de que algúns medios estean en mans de “moi poucas empresas” e que no seu accionariado senten bancos e compañías de telecomunicacións. Sánchez subliñou que César Alierta “e outros” empresarios traballaron “para que houbese un Goberno conservador”, e que esa posición materializouse primeiro en advertencias e máis adiante nas propias páxinas dun diario outrora referente da esquerda española. Todo o relato acusador dun derrotado Pedro Sánchez quedouse no universo das teorías conspiranoicas se non fose porque Telefónica posúe un 13,05% de PRISA.
A historia deu un xiro espectacular uns días despois da entrevista con Évole cando o diario O Mundo revelou que o propio Sánchez acudira a José María Álvarez-Pallete, quen en abril sucedeu a Alierta na presidencia da compañía, para pedirlle apoio ante o acoso sufrido polos medios de PRISA. A noticia nunca foi desmentida e o propio diario El País fíxose eco da información do seu competidor, engadindo que naquela reunión Álvarez-Pallete deixou claro a Sánchez que Telefónica “nunca se entremete nos medios de comunicación e que o obxectivo da multinacional que dirixe é estritamente empresarial”.
A relación entre Telefónica e PRISA vén de lonxe, cando ambas se asociaron na filial de televisión Sogecable. Finalmente, o ano pasado a teleco quedou co 100% do negocio televisivo e converteu á antiga Canle Plus en Movistar +. Despois de pechar esta operación xa non está moi claro que valor estratéxico pode ter unha participación do 13% en PRISA, máis aínda porque a empresa de Cebrián leva tempo sen ofrecer unha retribución atractiva aos seus accionistas e o valor das súas accións non levanta cabeza. No primeiros nove meses do ano, PRISA obtivo un beneficio neto de tan só 14 millóns de euros fronte aos 2.225 millóns dunha das principais telecos do mundo.
O pasado febreiro, na que sería a súa última presentación de resultados de Telefónica como presidente, César Alierta foi preguntado pola razón de permanecer no capital do grupo mediático. “A participación en PRISA remóntase á magnífica relación que temos desde que estabamos xuntos en Sogecable, unha relación que se mantén”. Para entender as implicacións desa “magnífica relación” hai que retroceder uns anos no tempo.
Corría a segunda metade dos anos 90. O Goberno de José María Aznar, que asaltara o poder tras 14 anos de felipismo, completaba a obra privatizadora que o socialismo iniciara uns anos antes e colocou aos seus afíns á fronte das enormes -e moi rendibles- empresas estatais. Aznar puxo á fronte de Telefónica á súa entón amigo e compañeiro de pupitre Juan Villalonga. Comezou a complicada e custosa tarefa de crear un grupo de comunicación afín ao Partido Popular que actuase como contrapeso do todopoderoso GRUPO PRISA, en mans da familia Polanco e moi próximo ao PSOE.
Conglomerado de medios
Para iso, Aznar tiraría do músculo económico de Telefónica. En 1997, a teleco compraba Antena 3 ao Grupo Zeta de Antonio Asensio; dous anos máis tarde facíase coa cadea de radio da ONCE, Onda Cero; e finalmente en 2000 concretábase a adquisición de Endemol, a produtora de Gran Irmán, por un prezo avultado. A todo isto había que engadir a plataforma de televisión por satélite gobernamental, Vía Dixital, que xa estaba controlada por Telefónica e que completaba un conglomerado mediático ao que se asignou o nome de Telefónica Media. Con todo, a relación de Aznar con Villalonga foise ao garete e este último deixou Telefónica no mesmo ano 2000 tras un escándalo bolsista no que o empresario se beneficiou ao utilizar información privilexiada. Abríase así o reinado de César Alierta, un mandato personalista que durou 16 anos.
Se non podes co inimigo, cómprao.
Alierta chegaba á presidencia de Telefónica desde a tamén privatizada Tabacalera apoiado por Rodrigo Rato, o poderoso vicepresidente económico de Aznar. Atopouse entón co lastre dun grupo mediático que xeraba perdas millonarias e cuxo propósito esencial era controlar a información en favor do goberno do Partido Popular. Devandito conglomerado, que pasou a chamarse Admira, foi vendido ao Grupo Planeta en 2003. Alierta tamén ordenou desfacerse da produtora Endemol, que foi traspasada a Mediaset, e fusionou Vía Dixital con Canle Plus, propiedade do GRUPO PRISA a través de Sogecable, para fundar Dixital Plus. Aquel foi o primeiro paso na “magnífica relación” entre ambos os xigantes da comunicación.
Alierta pensaba que se quitou de encima o morto coa venda de Admira. Con todo, anos despois o directivo deuse conta da necesidade de ofrecer contidos propios para a súa expansión dixital. Moitas grandes compañías de telecomunicacións apontoan o seu desenvolvemento tecnolóxico mediante a oferta de paquetes integrais de servizos que combina telefonía móbil, Internet e entretemento, como Movistar.
Aproveitarse do débil
En canto houbo ocasión, Alierta e o seu consello de administración buscaron a oportunidade de facerse co control total de Sogecable aproveitando a debilidade económica de PRISA, afogada polas débedas. Tras librar a consecuente batalla con Competencia e unha cruenta loita polos dereitos televisivos do fútbol con Mediapro, Movistar + viu a luz en 2015 e pasou a converterse na plataforma televisiva 100% ao servizo da teleco. Un xigante da comunicación que esta vez si parece que está baseado en criterios de rendibilidade económica pura e dura.
Pero a relación de Telefónica con PRISA non acaba aí, basicamente porque empezara tempo atrás. En maio de 2008, Telefónica acudiu por sorpresa á ampliación de capital de PRISA e entrou por vía directa no seu accionariado. Tras executar unhas opcións de compra, a teleco elevou a súa participación en febreiro pasado ao actual 13,05%, e converteuse así na primeira accionista do principal grupo de medios de comunicación do país.
Redución de custos, subidas de tarifas e unha demanda colectiva
Hai uns meses, Telefónica decidiu subir unilateralmente as tarifas dos seus clientes de Movistar Fusión, o produto estrela que combina servizos de telefonía fixa e móbil, Internet e televisión nunha única factura. Foi un aumento de tres euros por usuario que reportará ao xigante das telecomunicacións uns 550 millóns de euros máis na súa conta anual de resultados, segundo estimacións do banco estadounidense Citi. A reacción dos clientes non se fixo esperar e a organización de consumidores Facua interpuxo unha demanda colectiva asinada por máis de 4.000 usuarios contra unha subida considerada abusiva. Con todo, a pesar da importancia xurídica e das altas probabilidades de éxito da demanda, a noticia apenas tivo relevancia informativa nos medios de comunicación, tal e como denuncian os representantes de Facua.
Para os críticos, detrás de episodios como a subida de tarifas de Movistar está o sempre polémico control dos medios a través do investimento en publicidade e a súa dependencia económica dun grupo reducido de anunciantes (case sempre os mesmos). No caso de Telefónica, o investimento publicitario nos medios nacionais reduciuse aproximadamente un 67% no últimos cinco anos. Segundo datos de Infoadex, Telefónica era o anunciante individual que máis diñeiro inxectaba nos medios de comunicación de España no ano 2010, cun investimento de 130,9 millóns de euros. A posición de Telefónica no ránking reduciuse de maneira paulatina ata ocupar un discreto décimo posto en 2015, con 42,3 millóns de euros investidos.
Nestes últimos anos, a compañía do Ibex 35 acometeu un forte recorte de gasto nas súas operacións en España con axustes de persoal incluídos. La Marea preguntou a representantes de Telefónica se a caída no gasto en publicidade ten que ver con esta redución de custos. Ao peche desta edición, non obtivemos resposta.
Fonte: La Marea
