Unha Copa do Mundo para as corporacións
Marta Molina
Reporting on Resistances
A FIFA xoga sucio en Brasil mentres os brasileiros pregúntanse para quen é esta Copa.
Sesenta e catro anos despois da primeira copa mundial de fútbol, hoxe comeza en São Paulo a Copa 2014 que concluirá o 13 de xullo en Río de Xaneiro. Un mes de fútbol para o que os cidadáns brasileiros pagaron xa un prezo moi alto, nada que ver cos 10 billóns de reais que se embolsarán os organizadores da FIFA (Fédération Internationale de Football Association, con sede en Suíza), o mesmo valor que as dúas últimas copas do mundo xuntas.
En Brasil sempre hai lugar para o fútbol. Onde sexa. Na rúa, na praia, en campos improvisados. Aos que lles gusta este deporte xógano descalzo, con deportivas, en estadios, formando parte dun equipo ou entre amigos como o fixeran algunha vez Pelé, Ronaldo, Ronaldiño ou Neymar. Non é casualidade ver porterías nos lugares máis inhóspitos, no campo, na cidade, na selva, en aldeas indíxenas ou en favelas. A maioría de brasileiros xogaron un partido ou vírono en directo en grandes estadios, na televisión ou sentados na praza do seu barrio. Pero a medida que o deporte foise convertendo en industria e foise facendo de elites foi desaparecendo aquel xogo lúdico e colectivo, a beleza que nace da alegría de xogar porque si.
Co balón xa no centro do campo o país coñecido a día de hoxe como o xigante latinoamericano celebrará o Mundial de fútbol 2014, un megaevento creado pola FIFA que será o privilexio de poucos e a dor de cabeza de moitos. De feito, a parte das dores de cabeza xa comezou e varios movementos sociais históricos no país uníronse en forma de Comités Populares –en 11 das 12 cidades brasileiras que albergarán algún dos partidos– para identificar os legados que xa está deixando esta Copa, incluso antes de comezar. Esixen que non se continúen violando os dereitos humanos dos cidadáns a costa dun descomunal evento no que poucos poderán participar.
Entre os legados que xa deixou esta Copa están as 8 persoas que morreron durante a construción dos novos estadios e as 3 noutros estadios; 250 mil persoas foron desaloxadas das súas casas, comerciantes e artistas independentes non poderán traballar, aumentou a explotación sexual de mulleres, nenos e adolescentes e a violencia contra os indixentes. Ademais, varios espazos públicos foron cedidos sen concesións a empresas privadas.
A todos estes legados súmanse a elitización do acceso aos estadios de fútbol, inversións millonarias en armamento para a policía, leis de excepción que serven para criminalizar a protesta e unha enorme e cuestionable débeda que deberán pagar os cidadáns brasileiros.
Danilo Cajazeira é corinthiano –entusiasta do Corinthians Paulista, o “Timao” (equipazo)– e un apaixonado do fútbol. Xoga nun equipo amateur, o Autonomus F.C. e é parte do Comité Popular da Copa en São Paulo. Cóntanos de xeito moi claro o que está a pasar no seu país: “Se o teu pai invita a alguén á túa casa e o convidado di: vou á túa casa pero saca ao teu fillo do seu cuarto, constrúe unha oficina para min, na neveira só podes ter a bebida e a comida da marca que eu queira, a túa avoa terá que marchar porque non me gusta, vas ter que contratar seguridade para que poda estar aí, vas ter que desaloxar os teus veciños para construír un aparcamento para os meus coches e a túa filla de 14 anos vai ter que danzar semiespida durante toda a visita. Isto é exactamente o que está a pasar aquí”, comenta Danilo, indignado para facernos comprender que o goberno brasileiro convidou á FIFA a realizar unha Copa en Brasil impoñendo as súas condicións ao país e aos seus cidadáns. Brasil aceptou e quen está a pagar as consecuencias é o pobo.
Segundo Danilo e os Comités Populares, as regras do xogo impostas non son xustas. Copa para quen?, pregúntanse. A resposta: “A Copa non é para a xente. É para as corporacións, para as construtoras, para os turistas, pero non para o pobo brasileiro.”
“Copa sem povo, to na rua de novo”
“Copa sen pobo, saio á rúa de novo”, este é un dos lemas dos Comités Populares que levan xa 3 anos funcionando, organizando manifestacións na rúa, “Copas Rebeldes” -partidos de fútbol entre movementos sociais- e actividades de denuncia pública como a que terá lugar o próximo día 10 de xeito paralelo ao Congreso da FIFA en São Paulo que reunirá 209 federacións afiliadas á entidade. Para ese día o Comité reunirase con todos os colectivos afectados pola realización desta Copa e os movementos sociais históricos que non pararon de mobilizarse ata hoxe por demandas de vivenda, transporte digno e dereito á cidade.
En 2007, no ano no que Brasil estaba en pleno crecemento económico, saíu o seu nome para recibir a Copa do Mundo 2014. Por ese entón estaban celebrando os xogos Panamericanos en Río de Xaneiro. “Esta foi unha das primeiras experiencias para ver o excluínte que é un megaevento coma este e as pegadas que deixan antes, durante e despois nos territorios”, comenta Vanessa Santos, membro do Comité Popular da Copa de São Paulo.
En efecto, os Panamericanos serviron como ensaio para ver o que podería ocorrer cun megaevento como o Mundial: xente desaloxada, traballadores ambulantes fóra, mulleres traficadas explotadas sexualmente. Ademais, o complexo que se construíu especialmente para estes xogos, hoxe día, está abandonado.
Quen perde coa celebración deste megaevento?
“Que máis dá se o Mundial se celebra na miña cidade se eu non pode ir ao campo, ir ás festas que o retransmitirán en directo e ademais a miña vida empeora?”, pregúntase Danilo, que insiste en que as cidades xa son excluíntes, represoras e están militarizadas, pero con esta Copa todo isto incrementa.
Desaloxos, militarización da policía e represión son 3 dos factores centrais de denuncia deste movemento de movementos aglutinados nos Comités.
“Por culpa da Copa varias persoas están a ser desaloxadas de xeito violento, co uso da forza e de forma indigna da rúa e levadas a albergues que son verdadeiros campos de concentración”, comenta Vanessa Santos, membro do Comité Popular da Copa en São Paulo.
Segundo Vanessa, hai 7 anos, cando Brasil foi “escollido” para organizar esta Copa, deberían ter comezado a crear políticas públicas tanto polo tema de explotación sexual como polo tráfico de persoas. Iso non pasou e xa temos denuncias sobre o aumento do número de prostíbulos arredor dos estadios e de mulleres prostitutas sendo ameazadas pola policía que lles di que terán que saír da rúa para deixar o “espazo limpo” de cara aos turistas.
A Copa non é o problema en si, comenta Danilo, senón un momento no que todos os problemas da cidade están sendo agravados. “A loita non comezou en 2013 e non vai rematar en 2014. É un momento de visibilización e articulación para que cando remate a Copa a loita siga.”
De feito, a orixe dos Comités Populares son os movementos que desde hai anos loitan por unha vivenda digna. Eles foron os que comezaron a aglutinalos en 2010 e 2011. Logo foron agregándose outros movementos de traballadores ambulantes, polo dereito das mulleres, estudantes, colectivos autónomos, anarquistas, movementos de catadores de material reciclable, movementos de rúa. Para todos eles, o que fai a Copa é empeorar, incrementar e colocar de xeito más agresivo un proxecto de cidade segregador, excluínte, privado, un balcón de negocios onde as corporacións veñen para mercar e vender o espazo e a xente queda cada vez máis fóra de todo, lles arrebatan o dereito á cidade.
A todo isto teríamos que sumarlle que polo menos 242 familias brasileiras non teñen acceso á electricidade, 960 mil persoas segundo o Ministerio de Enerxía. Entendemos que toda esta parte da poboación repartida polo país dificilmente participará da Copa do Mundo máis cara da historia cun custo oficial previsto de 25,7 billóns de reais segundo o Portal da Transparencia.
Un balón millonario
Cando un país recibe un megaevento coma este, con el vén un paquete de cousas que hai que aceptar si ou si. Entre elas as leis de excepción que están dentro da chamada “Lei xeral da Copa” aprobada hai 2 semanas pola última instancia no Tribunal Superior de Brasil. Sen esta lei non hai Copa. Unha lei que permite a creación de zonas de exclusión de 2 km arredor dos Estadios en espazos públicos (un cerco militar) e a excepción de impostos (arredor de 10 billóns de reais) para garantir que a FIFA e as corporacións patrocinadoras gocen do seu lucro.
Ademais, segundo conta Danilo, desde 2013 o Estado está intimidando a activistas e organizadores de movementos históricos. “A policía vai directamente ás casas de persoas que están a organizar protestas, á casa das súas nais, de parentes para detelos preventivamente e así evitar que fagan algo durante a Copa”.
A declaración oficial, comenta, é que van deter só a vándalos pero na práctica van á casa de xente que está involucrada con movementos sociais desde hai moito tempo. “Parece que volvemos á época da ditadura”.
A Lei Xeral da Copa crea novos tribunais situados arredor dos campos e se cometes un crime que vai en contra desta lei podes ser xulgado neste “tribunal de excepción” con penas graves e sen o dereito a unha defensa ampla –buscar testemuños e dereito a defensa-.
A inversión dun billón e medio de reais en seguridade é un dos gastos da Copa que máis impresiona e é a FIFA quen está creando as regras do xogo coa “Lei Xeral da Copa” de 2012.
Durante un mes, Brasil será un territorio onde as súas leis propias deixan de existir e todo o mundo debe obedecer as regras da FIFA. “Estamos doando, nin sequera alugando, o noso territorio para a FIFA durante un mes”, asegura Danilo.
Pero en realidade será máis dun mes, pois a lei xeral da Copa, que entrou en vigor en 2012, estará vixente non só durante o mes da Copa senón ata o 31 de decembro de 2014, curiosamente ata despois das eleccións brasileiras que se celebrarán en outubro do presente ano.
“Ademais, van aproveitar este período da Copa para decidir e votar moitas cousas, por exemplo, a PEC 215, lei que modifica o modo de demarcación de terra indíxena cuxa aprobación os prexudicaría aínda máis”, comenta Vanessa.
Usurpación do territorio e da cultura popular
Os Comités Populares denuncian o xeito no que a FIFA, as corporacións e os patrocinadores da Copa se están a apropiar da cultura popular e do territorio brasileiro para xerar lucro ás súas corporacións.
As grandes construtoras gañan cada vez máis diñeiro mentres que as poboacións máis vulnerables quedan cada vez máis en situación de miseria. E exclusión baixo o mito de querer facer “cidades seguras”.
Cando se impón un Mundial nun país, móvese moito diñeiro entre as elites empresariais e políticas, de partidos. Non esquezamos que as construtoras civís financian todas as campañas políticas de todos os partidos, polo tanto, todos os partidos políticos gañan con iso en pleno ano electoral.
Trátase dun evento perfecto para que os grupos económicos do país podan gañar diñeiro explotando unha ocasión popular e é “o país do fútbol” o que está amosando ao mundo que o que era unha paixón popular é cada vez unha mafia de menos persoas “que utilizan a paixón de verdade da xente para gañar moito diñeiro”, comentou Danilo.
Gastos públicos en negocios privados
Por un lado, Brasil investiu, como dixemos, un billón e medio de reais en seguridade pública. Os gastos privados para a construción dos estadios representan menos do 1% de todas as obras. O resto, aínda cando se trata de empresas privadas que están construíndo os estadios, o están a facer con préstamos do Banco Nacional de Desenvolvemento (BNDES).
Por exemplo, todo o estadio de Corinthians foi construído con diñeiro do poder público, do BNDS ou a través de inxeccións fiscais. “O que din é que se vai pagar de volta”, comenta Danilo, entusiasta deste equipo desde neno, “pero o estadio Corinthians ten que funcionar a toda capacidade durante 7 anos para pagalo de volta con entradas a un prezo alto”. Os que fixeron a conta din que son necesarios 1.146 anos para pagar o préstamo con só a entrada.
Os comités populares quéixanse de que se gaste nisto e non se invista en ter mellor transporte público ou vivendas dignas senón para crear cidades moito máis excluíntes. As obras de mobilidade planeadas para a Copa van quedar a medias. Só un 20% foron completadas e 1/3 foron canceladas. Ademais, un 20% son obras destinadas a reformas dos aeroportos que non é transporte público.
A elitización do deporte nacional
Houbo un momento en Brasil no que no fútbol tamén tiña lugar a política. Durante a ditadura, por exemplo, o público nas tribunas dos estadios despregaba as primeiras pancartas en contra do réxime. O fútbol era popular, participativo, para todos. A mediados dos 90 isto foi cambiando e o fútbol foise facendo elitista en todas as súas esferas, tanto no público coma no xogo. Cada vez había menos xogadores que tiñan unha condición social de orixe pobre. A Copa vén para rematar de completar este proceso, é unha desculpa institucional perfecta para rematar de facer o que se fai desde os 90 que é sacar aos pobres dos estadios e poñer aos ricos.
“A Copa da FIFA non é unha copa para todos, é unha copa para os ricos e as corporacións”, comenta Danilo. “E o mesmo sucede en China, en Iemen, Arabia Saudita ou Brasil, sempre van facer un circo onde haberá entradas moi caras e os entusiastas non terán nada que ver cos de toda a vida…”
Ademais, a FIFA, detrás dunha estrutura de fundación sen fins lucrativos, hai un montón de pequenas empresas -ligadas aos dirixentes de FIFA- que son usadas para branquear diñeiro e que están dando moito diñeiro a todos os dirixentes da FIFA. É un golpe moi vello do capitalismo este tipo de estratexia para branquear diñeiro.
A xogada está na rúa
A rabia e a indignación de non participar nesta Copa e as cantidades astronómicas de diñeiro que vai ir aos petos das corporacións fixo que a xente se organizase nas rúas aproveitando o auxe de movementos populares que loitan historicamente por un transporte público ou por unha vivenda digna e que en xuño do ano pasado tiveron un apoxeo tamén histórico.
É un momento novo o que se vive en Brasil no que por primeira vez a xente se xunta na rúa cunha demanda única: o dereito á cidade, con espazo para a xente e non para as corporacións.
No ambiente das mobilizacións contra a Copa en Brasil respírase a desesperanza nos partidos políticos -en ano electoral- e nos sindicatos e se percibe un gran esforzo na auto organización e na creación doutros xeitos de facer política.
“Esiximos que o goberno pare de violar dereitos e que fagan unha reparación de danos para a xente á que lle violaron os seus dereitos. Para moitos deles é tarde. Por exemplo, os 9 operarios que morreron na construción dos estadios”, comenta Danilo.
A loita contra esta copa é unha loita contra a privatización do espazo público, contra a violación de dereitos, unha loita por recuperar a autonomía sobre un territorio que se está a vender á costa de vidas. É unha loita para recuperar a beleza que nace da alegría de xogar porque si.
Fonte: http://rebelion.org/noticia.php?id=186047
