A “maioría silenciosa” converteuse nunha categoría central da política española actual. En mans do Goberno, é a arma contra calquera mobilización que cuestione as súas políticas. Os que protestan —contra os recortes, contra as privatizacións, esixindo maior democracia— son sempre unha minoría. Ruidosa, extremista, invariablemente manipulada. A “maioría silenciosa”, en cambio, sería a expresión ontolóxica dunha sociedade civilizada. A que queda na casa, a que soporta estoicamente os axustes e as exhibicións da impunidade dos que mandan. O problema prodúcese cando as minorías ruidosas comezan a medrar. Ou cando ameazan con votar como non deberían. Nestes casos, a “maioría silenciosa”, ou mellor, “silenciada”, xa non é un concepto descritivo. É algo que convén crear. Aparatosamente, a través dunha maior represión directa. Ou de xeito sutil, a través de medidas que neutralicen ou desgasten aos que se resisten a entrar en razón e que dificulten o control xudicial. A reforma da Lei de Seguridade Cidadá ou a proposta de restrición do dereito de folga deben entenderse dentro desta última estratexia.
A idea de estreitar o cerco contra a protesta social estivo presente desde un primeiro momento nos plans do Partido Popular. O Goberno, de feito, acompañou cada mobilización na súa contra cun anuncio de restrición de liberdades e de endurecemento do marco de sancións existentes. Primeiro foi a reforma do Código Penal, pensada para erradicar as ocupacións pacíficas e reivindicativas de entidades bancarias, os bloqueos simbólicos de transportes públicos ou o ciberactivismo nas redes sociais. Unha ofensiva punitiva que permitía levar ao banco dos acusados a activistas do 15-M, Iaiofrautas, membros da Plataforma de Afectados polas Hipotecas (PAH) ou integrantes do Sindicato Andaluz de Traballadores (SAT).
Este tipo de medidas combinaríase cunha progresiva ampliación das marxes para a represión policial da protesta. Tras a aparición do 15-M, numerosos organismos de dereitos humanos detectaron un preocupante aumento dos abusos policiais vinculado ás protestas contra as medidas anticrise. A maioría deles non mereceron sequera a apertura dun expediente sancionador. Pola contra, case sempre contaron co aval institucional. O crédito case ilimitado concedido aos axentes en relación coas vítimas e outras testemuñas permitiron ampliar as vías represivas de alta e baixa intensidade: desde os maltratos directos e as detencións e identificacións arbitrarias, ata a imposición de multas desproporcionadas, pasando polas constantes gravacións de manifestantes, incluso naqueles casos nos que non estivesen cometendo ilícito algún.
A chamada Lei mordaza vén a reforzar o corporativismo e a impunidade policial. Nin gravacións nin difusións de imaxes de axentes das forzas de seguridade no exercicio das súas funcións. Toda unha reforma de censura que acabará baleirando o dereito do cidadán a obter información veraz e obter probas de actuacións policiais ilegais. Non en van, o deseño da reforma foi encomendado a un inspector vinculado ás unidades de antidisturbios da Policía Nacional. Tampouco é casual que un dos seus responsables políticos fose un Secretario de Estado de Seguridade que defendeu sen ambaxes o uso de coitelas “antimigrantes” nas vallas de Ceuta e Melilla.
De aprobarse a reforma do goberno, o número de infraccións administrativas incrementarase de forma notable: das 39 previstas na chamada Lei Corcuera a 55. O novo repertorio de condutas sancionables ampliarase a escraches, disolución de manifestacións con vehículos (como as realizadas en Cataluña contra as peaxes), protestas fronte a institucións como o Congreso dos Deputados ou durante a xornada de reflexión electoral (como as realizadas polo 15-M). As sancións tamén se incrementarían, podendo chegar a multas de ata 30.001 euros. A filosofía de fondo da proposta non carece de lóxica: o Goberno pensa que unha multa cuantiosa pode contribuír a configurar a súa soñada “maioría silenciosa” con igual ou maior eficacia que unha carga policial, que uns días de encerro ou que un par de golpes nunha furgoneta ou nunha comisaría.
Hai tempo, en realidade, que a utilización da chamada “burorrepresión” ocupaba un lugar prioritario nas estratexias máis sutís de desgaste e de neutralización da protesta social. As multas non só engrosan as arcas das Delegacións de Goberno. Tamén obrigan a activistas e militantes a desviar os seus escasos recursos a tarefas que non teñen que ver coas súas esixencias inmediatas e a convocar constantes actos de solidariedade para afrontar as sancións. O obxectivo non é substituír iniciativas máis duras —como a reforma do Código Penal— por outras máis brandas. Do que se trata é de complementalas. O intento de Interior por levar á Audiencia Nacional as protestas ante o Congreso, ou o escrache á vicepresidenta do Goberno, Soraya Sáenz de Santamaría, a un xulgado de Madrid, saldouse cun rotundo fracaso. Os xuíces primaron a liberdade de expresión e emitiron duros autos contra a actuación policial. As sancións administrativas permitirán sortear ese contratempo. Alcanzarán a moitas máis persoas e poderán ser impostas directamente polas Delegacións de Goberno, sen control xudicial previo. Quen queira recorrer deberá pagar non só os gastos de avogados e procuradores, senón tamén unhas taxas de ata 2.750 euros. Un obstáculo, na práctica, de difícil ou imposible superación para a maioría dos afectados.
O obxectivo da reforma parece claro. Reforzar a impunidade policial e complementar o afondamento do axuste social cun novo axuste penal. Ou mellor, cun axuste penal administrativo, menos garantista pero tan ou máis eficaz que este último. Esta combinación entre represión dura e branda non ten outro propósito que infundir medo e converter a suposta minoría ruidosa que desafía o Goberno nunha maioría amordazada e obediente. É posible que os seus impulsores se saian coa súa. Pero tamén podería ocorrer o contrario. Ao ameazar con multas desorbitadas aos que perderon o seu traballo e a súa casa, aos que xa están endebedados ou se viron condenados a unha precariedade insoportable, o Goberno xoga con lume. Non só porque dificilmente lles servirá para deter aos que teñen pouco ou nada que perder, senón porque entre eses sectores hai moita xente, cada vez máis, que lles deu o seu voto nas últimas eleccións. Negar esa realidade é de necios. E se o Goberno insiste en facelo, se insiste en impoñer pola forza o silencio e a resignación, ao tempo que airea a súa propia impunidade, ben podería ocorrer que o ruído da indignación, máis cedo que tarde, acabe por romperlle os tímpanos.
