As desaparicións forzadas non son un crime en Tailandia: “Se non hai corpo, non hai asasinato”

As desaparicións forzadas non son un crime en Tailandia: “Se non hai corpo, non hai asasinato”

Laura Villadiego

• A ONU chamou ao goberno de Tailandia a investigar 82 desaparicións forzosas, tras a absolución dos acusados do secuestro de Somchai Neelapaijit, un dos casos máis simbólicos.
• O sistema legal do país asiático non contempla a desaparición como un delito e non considera que haxa asasinato se non se atopa o corpo, aínda que haxa probas.
• Eldiario.es fala con Angkhana Neelapaijit, esposa de Somchai: “O máis decepcionante da sentenza é que á familia negóusenos a actuar en representación de Somchai”

Angkhana Neelapaijit, activista polos dereitos humanos e esposa do avogado desaparecido de forma forzosa hai 12 anos, Somchai Neelapaijit. | Fotografía: Laura Villadiego

A última vez que Somchai Neelapaijit, un coñecido avogado defensor dos dereitos humanos, foi visto con vida, uns homes obrigáronlle a entrar nun coche nunha concorrida rúa de Bangkok, a capital de Tailandia. Foi hai case 12 anos, o 12 de marzo de 2004, uns meses despois de que un ataque conxunto a un depósito de armas do Exército e outros obxectivos relacionados co Goberno iniciase unha escalada da violencia nas tres provincias do sur de Tailandia (Pattani, Yala e Narathiwat), un conflito que segue latente hoxe día e que xa se cobrou máis de 6.000 vidas.

Somchai é a vítima máis coñecida de desaparicións en Tailandia, pero o Grupo de Traballo sobre Desaparicións Forzadas do Alto Comisionado de Nacións Unidas para os Dereitos Humanos calcula que polo menos 81 persoas máis desapareceron desde os anos 80. O pasado mes de xaneiro emprazou ao Goberno para investigar os casos.

En Tailandia falta o máis básico para facer que iso sexa posible: un marco legal que recoñeza o delito de desaparición forzada. “É unha práctica común en Tailandia, que eles din que é lei aínda que non está escrito, considerar que non hai asasinato se non hai corpo”, asegura Kingsley Abbott, asesor legal especializado en Tailandia da Comisión Internacional de Xuristas. “Está a premiarse aos que son moi bos escondendo corpos”, afirma o xurista.

Somchai era coñecido polo seu traballo de defensa deos musulmans nas provincias do sur, unha rexión onde o islam é maioritario, fronte ao budismo que profesa a maioría no resto do país. Nesta zona, o sentimento separatista leva latente durante décadas. No momento da súa desaparición, o avogado estaba a recoller sinaturas para pedir o levantamento da lei marcial -traspaso das competencias das autoridades civís ás militares- que fora imposta no sur tras o ataque ao depósito de armas. Tamén pedira a liberación de cinco supostos insurxentes que denunciaran torturas durante o seu arresto.

“Está a premiarse aos que son moi bos escondendo corpos”

O conflito no sur era un dos principais problemas do goberno, liderado entón por Thaksin Shinawatra. As denuncias de violacións de dereitos humanos na rexión cometidas por parte das autoridades eran frecuentes.

Tailandia asinou en xaneiro de 2012 a Convención contra as Desaparicións Forzadas, o marco legal internacional respecto deste crime, aínda que aínda non a ratificou. Segundo a Convención, unha desaparición forzada defínese como ” o arresto, a detención, o secuestro ou calquera outra forma de privación de liberdade que sexan obra de axentes do Estado ou por persoas ou grupos de persoas que actúan coa autorización, o apoio ou a aquiescencia do Estado, seguida da negativa para recoñecer dita privación de liberdade ou do feito de agochar a sorte ou o paradoiro da persoa desaparecida, subtraéndoa á protección da lei”.

” Poden ser dúas horas ou uns días, pero é un crime mentres haxa unha detención secreta”, asegura Angkhana Neelapaijit, a muller de Somchai que tras a súa desaparición converteuse nunha das principais activistas polos dereitos humanos do país. “A diferenza da maioría dos crimes que se cometen nun momento concreto, unha desaparición forzada é un crime continuo. Cada día que pasa o crime está a cometerse”, explica Abbott.

A consecuencia: impunidade

A falta deste marco xurídico fixo que o caso de Somchai non puidese ser xulgado por asasinato, a pesar de que varios axentes aseguraron que había probas da súa morte, e os cinco policías supostamente implicados foron procesados por roubo e coerción.

O pasado 29 de decembro, o Tribunal Supremo de Tailandia absolveu aos acusados por erros no procedemento xudicial, xa que non fora o propio afectado, o desaparecido Somchai, quen presentara a demanda, senón a súa familia. “O máis decepcionante da sentenza é, non só que non se castigou aos culpables, senón que se nos negou o dereito como familia a actuar en representación de Somchai”, asegura Angkhana.

As consecuencias desta sentenza poden afectar o resto de casos, como o de Porlajee Rakchongcharoen, máis coñecido como Billy, un activista da minoría karen desaparecido en abril de 2014 cando estaba a preparar unha demanda. “Este veredicto establece un mal precedente que pon a carga de probar a desaparición forzada no desaparecido en si mesmo, o cal é imposible”, asegurou Brad Adams, director para Asia de Human Rights Watch, nun comunicado publicado tras a sentenza. “O sistema actual favorece a impunidade dos oficiais do goberno involucrados nas desaparicións”.

Un número indeterminado de desaparicións

Imaxe de arquivo. Militares durante o golpe de estado en Tailandia en maio de 2014 / Laura Villadiego

Aínda que Nacións Unidas ten un número rexistrado de denuncias no país, crese que o número real é moito maior. “Moitas familias, especialmente no sur, non denuncian porque teñen moito medo. Moitas seguen recibindo durante anos a visita frecuente dos militares”, conta Angkhana. “É algo que adoita ocorrer en réximes militares. É pouco probable que, nun Estado no que, aquel que é supostamente culpable da desaparición é tamén quen imparte xustiza, as familias denuncien”, afirma Abbott.

Os activistas temen que o número aumentase desde que unha Xunta Militar, que segue hoxe en día controlando o goberno, tomase o poder nun golpe de estado en maio de 2014. A nova Xunta aprobou unha Constitución provisional que dá plenos poderes aos militares para levar a cabo reformas, promover a harmonía nacional ou evitar calquera tipo de ameaza á seguridade do país, entre outros, e que permite detencións sen orde xudicial de ata sete días.

Os militares bloquearon ademais a aprobación da Lei sobre desaparicións forzosas, cuxo borrador fora presentado polo anterior Goberno, e que supoñería, xunto á ratificación do Convenio, o último paso para que Tailandia axústese á lexislación internacional. “O borrador era bastante bo. […] Pero é bastante pouco probable que este Goberno pase unha lei de defensa dos dereitos humanos como esta”, afirma Abbott.

Angkhana sabe que Somchai non volverá e que nada poderá compensar a súa perda. O seu obxectivo agora, desde o seu novo posto como comisaria da Comisión Nacional de Dereitos Humanos, unha institución que foi moi criticada pola súa falta de independencia, é loitar por que as desaparicións forzadas deixen de ser un crime habitual e impune. “Moitos teñen medo, pero a xente ten que desafiar ao goberno”, asegura a activista. “Están a usar a lei para abusar da xente”.

Fonte: http://www.eldiario.es