Copa de fútbol nun estado de excepción

Copa de fútbol nun estado de excepción

Para compracer as esixencias da FIFA, o goberno brasileiro deixouna exenta do pago de impostos, privatizou o negocio do fútbol, réndelle honores de xefe de Estado e ditou leis extraordinarias para criminalizar a quen proteste durante o evento deportivo, de forma contraria á Constitución.

RENATA BESSI E SANTIAGO NAVARRO F.

A poboación vólvese inimiga; aqueles que traballan na rúa serán desprazados e os que critiquen ou protesten contra a celebración da Copa Mundial de Fútbol en Brasil serán tratados como terroristas. Así é como se prepara o Brasil que recibirá miles de turistas en xuño de 2014.

Máis de 10 mil membros da policía con adestramento militar están listos para contrarrestar calquera tipo de disturbio antes e durante a Copa Mundial de Fútbol en Brasil. O Ministerio de Defensa publicou o 20 de decembro de 2013 o manual titulado “Lei de garantía e orde” que regula a disciplina militar nas accións de seguridade pública. Este manual cataloga como “forzas opostas” ás persoas, organizacións e movementos cuxas accións atentan contra a “orde pública ou a seguridade das persoas” e bens.

O manual consta de normas xurídicas excepcionais que, entre liñas, buscan conter calquera tipo de mobilización ou expresión de descontento social contra o evento deportivo. As “forzas opostas” son equiparadas con criminais, négaselles a súa condición de cidadáns e, polo tanto, son considerados fóra da lei.

O manual atribúe poderes policiais ás tres forzas armadas (Exército, Mariña e Aérea) por orde da presidenta da República e a súa intervención pode ser solicitada polos gobernos dos estados en calquera momento. Entre as actividades que deben realizar as forzas armadas está “proporcionar a seguridade das instalacións, equipo e persoal que participan ou participasen en grandes eventos”.

Aparte do concepto militar do inimigo, outro concepto ideolóxico conservador rescatado dos tempos da ditadura militar brasileira é o de “ameaza”. Segundo o texto, a ameaza defínese como “actos ou intentos potencialmente capaces de poñer en perigo a conservación da orde pública ou a seguridade das persoas e bens, cometidos polas denominadas “forzas opoñentes”, nas que identifica á poboación en xeral.

A idea da loita contra o inimigo e a ameaza en nome da preservación da orde pública converxe coa necesidade de garantir o marco legal das leis e as normas creadas nos últimos tres anos, desde que Brasil foi elixido como receptor dos xogos. As 12 cidades anfitrioas da Copa Mundial 2014 convértense en territorios de excepción para o libre usufruto da Federación Internacional de Fútbol Asociación (FIFA) e os seus patrocinadores. Toda a estrutura creada, en moitos casos anulando a Constitución brasileira, foi construída de xeito unilateral, sen ningún diálogo ou consulta cos movementos sociais.

“Non hai dúbida de que a publicación está dirixida cara os manifestantes e manifestacións contra a Copa. Todas as esferas do goberno prepáranse para asegurarse de que a Copa do Mundo se celebre e, se é posible, que o mundo non vexa ningunha manifestación”, avalía Luana Xavier Pinto Coelho, representante do Foro Nacional de Reforma Urbana. “A liberdade de expresión e de manifestación son parte da democracia e iso non se pode poñer en risco. Incluso o aumento da represión policial é un retroceso histórico da liberdade neste país. Colectivos e grupos seguirán saíndo ás rúas”, advirte o activista.

Para quen é a Lei Antiterrorista?

No paquete de medidas para acoller a Copa do Mundo, o elemento que está en xogo agora é o proxecto de lei, avanzado no Congreso Nacional, que busca establecer o delito de terrorismo en Brasil. O texto define o terrorismo como “causar ou propagar o terror e o pánico nunha ofensiva xeneralizada á vida, á integridade física, á saúde ou á liberdade do cidadán”. A cuestión é que a tipificación do terrorismo é ambigua e pode ser caracterizada en calquera acusación. Unha manifestación fronte un estadio onde se celebrará un partido pode ser considerado como creación de “pánico xeneralizado”, por exemplo.

A aplicación das leis antiterroristas en América Latina xera distorsións. Chile é unha mostra disto: a lei utilízase en moitos casos para criminalizar as loitas dos movementos sociais, como os dos indíxenas mapuches. “Brasil é un país sen historia de actos terroristas. A lexislación penal existente, en principio, é suficiente para posibles excesos cometidos durante enfrontamentos na rúa. É difícil de entender, polo tanto, por que a necesidade de tipificar como delito a conduta que non é parte da realidade brasileira? A única explicación de por que o Congreso tomará unha decisión rápida sobre o proxecto de lei é para impoñer tal novidade durante os partidos da Copa do Mundo”, afirma o avogado Luana. “O estado de Sao Paulo, por exemplo, creou un grupo exclusivo para vixiar a Copa do Mundo e unha policía especial contra o terrorismo. Se non convivimos co terrorismo no país, a quen está dirixido este aparato especializado?”, pregunta.

O senador Romero Juca, do Partido de Movemento Democrático Brasileiro (PMDB-RR), relator no Comité Mixto sobre a Consolidación das Leis e Regulamentos, admite que se fará un esforzo no Congreso para que a lexislación estea vixente antes do comezo da Copa, o 12 de xuño de 2014. Sostén que o país precisa desta seguridade para recibir a miles de turistas durante os xogos.

Aqueles que sexan condenados polo delito de terrorismo poden obter sentencias que van de 15 a 30 anos de prisión. O proxecto de lei tamén establece que o delito non é susceptible de fianza e non pode ser amnistiado ou indultado. O proxecto estará na orde do día do Senado en febreiro, e continuará o camiño da súa aprobación na Cámara de Deputados.

Cambios no código penal

Outro dos cambios na lei penal, advirte o avogado, modifica o delito de pandillerismo pola Lei 12.280/2013, pois tipifica as formas de asociación criminal. A caracterización utilízase para criminalizar aos manifestantes, pois faise máis flexible a forma de enmarcar estes actos dentro do crime organizado.

Argemiro de Almeida, membro da Coordinación Nacional de Comités Populares para a Copa do Mundo (ANCOP), declara que “desde as grandes manifestacións de xuño, o Estado demostrou que non está listo para as manifestacións políticas. Equivocáronse varias veces en diferentes cidades. Contribuíu a que a violencia se agudizase sen control. A presenza policial levou a máis violencia. E a intensificación dos procesos de militarización, como vemos que ocorre, non é a saída”.

Tribunais de excepción

A Lei Xeral do Mundial (Lei 12.663 de 2012), a principal excepción do marco legal e responsable de garantir o monopolio temporal da FIFA e os seus socios, prevé tamén crimes excepcionais, clasificación que se estenderá ata o 31 de decembro de 2014. Estes son: o mal uso dos símbolos oficiais, marketing de emboscada comercial (ambush marketing) e ambush marketing por intrusión. Tamén permite a creación dunha xustiza de excepción en Brasil. E a FIFA exímese de calquera gasto de procedemento, a diferenza dos brasileiros comúns.

Por outra parte, durante a Copa de Confederacións do 2013 estableceuse un precedente para a Copa de 2014 no sentido de prohibir actos públicos. O tribunal do estado de Minas Gerais prohibiu as manifestacións durante os xogos.

Excepcións administrativas

A Lei Xeral da Copa suspende leis brasileiras que garanten a liberdade de movemento da poboación, derroga a lei que prohibe a venda de bebidas alcohólicas nos estadios e restrinxe o dereito de folga. Ademais, a FIFA asegurou a exclusividade da difusión, publicidade, venda e distribución de produtos en todo o estadio, nun radio de ata dous quilómetros.

“Ao transferir de forma masiva os estadios de fútbol á xestión privada a través de contratos de concesión, o traballador ambulante e as feiras populares serán excluídos do escenario para dar paso ás franquías de comida como McDonalds (un dos patrocinadores da Copa)”, afirma Luana.

A lei prevé a concesión automática de visados de entrada e permisos de traballo a calquera persoa indicada pola FIFA e para calquera persoa con entradas para os partidos. O país perde así calquera poder de control sobre a entrada de estranxeiros a territorio nacional. Hai tamén instrucións normativas que rexen a rebaixa de impostos á FIFA e aos seus socios. É dicir, a FIFA e os seus patrocinadores non teñen que pagar impostos nin taxas e tamén están libres do custo dos dereitos laborais.

“O goberno brasileiro aceptou, sen moita resistencia, todas as imposicións da FIFA, incluídas as que son contrarias á lei nacional e á Constitución, o que é unha afronta á soberanía do país. Os representantes da FIFA en Brasil son recibidos con honores de xefes de Estado e critican a nosa estrutura, pero non puxeron nin un centavo de inversión no país, pola contra, o goberno deixounos exentos de impostos”, informa Luana. “Creo que o goberno debe facer todo o posible para que a imaxe de progreso e éxito se proxecte durante a Copa do Mundo, pero o mundo tamén deberá asistir á crítica que hoxe en día a poboación sostén contra a Copa Mundial da FIFA”.

Nun comunicado, ANCOP criticou as accións do goberno e cualificou a súa postura de “vasalaxe político”. “A Lei Xeral da Copa cumpre cos requirimentos da FIFA. O argumento de que o goberno brasileiro tomou estes compromisos é inaceptable debido a que o goberno non ten autoridade para asumir ou delegar acordos con entidades internacionais en ausencia do poder lexislativo, e en oposición directa á Constitución e as leis vixentes. En nome do negocio e dos beneficios das entidades, percibimos unha relación de vasalaxe político das nosas autoridades cara a FIFA, en prexuízo da nosa soberanía, da lexislación e os intereses nacionais”.

City Marketing

As cidades de excepción están a ser moldeadas, incluso antes da Copa do Mundo, como unha forma de adaptarse á imaxe dunha cidade global, necesaria dentro do marketing para atraer inversións. Dentro desta perspectiva, é posible visualizar un amplo proceso de hiperregulación nas cidades co fin de inhibir ou previr certos usos do espazo público. Isto inclúe o aumento da intolerancia contra os traballadores, a xente e os artistas da rúa.

A chegada da Copa do Mundo só fai estes cambios máis urxentes e algúns deles máis evidentes, como é o caso do traballador ambulante que sempre estivo presente nos arredores dos estadios de fútbol de Brasil e que coa Copa se lle impedirá traballar.

Fonte:  desinformemonos.org/