Veciños contra os macroproxectos
Thilo Schäfer
Desde o fin da Guerra Civil ata a restauración da democracia, houbo varios plans para derrubar gran parte do barrio de Malasaña en Madrid e botar aos residentes.
Obras na Gran Vía de Madrid en 1910.
MADRID // As nosas cidades son o resultado de múltiples grandes transformacións ao longo da historia, que, en moitas ocasións, cambiaron por completo a fisionomía urbana. No pasado abríronse grandes eixos nos centros e construíronse bulevares e prazas co fin de modernizar a paisaxe urbana, facilitar a mobilidade e, de paso, satisfacer a vaidade dos monarcas e rexedores da época. No século XX, con todo, os macroproxectos para cambiar barrios históricos empezaron a toparse coa resistencia dos veciños e a sociedade civil que facía oír a súa voz nas eleccións, alí onde as houbese.
En Madrid, a intervención máis significativa no centro histórico durante o século XX foi a construción da Gran Vía en época do rei Alfonso XIII. Despois da Guerra Civil, o réxime franquista retomou unha idea previa para abrir outro gran eixo que se levou por diante boa parte dos edificios e rúas que conforman o barrio de Malasaña.
A chamada Gran Vía Diagonal pretendía conectar a Praza de España ao oeste coa Praza de Colón e o eixo da Castelá. A idea era construír unha ampla e pomposa avenida flanqueada por rañaceos. Un “proxecto ambicioso, case faraónico”, como o describía o diario ABC o 19 de xaneiro de 1960 nun artigo bastante crítico. “Aí é nada, extirpar rúas enteiras, desmembrar barriadas e alterar o actual sistema de vida de nove mil familias”, sostiña o xornal. “Seica Madrid non ten outros problemas máis urxentes que atender?, preguntan uns. Esa Gran Vía resolverá de verdade os abafos do tráfico?, interrogan outros. E uns terceiros din: non serán maiores e máis graves os prexuízos que as vantaxes?”. O artigo concluía así: “En ningún caso poderán emprenderse obras de dimensións tan vastas sen esa colaboración da veciñanza”.
Ao final, o plan da Gran Vía Diagonal foi desbotado, aínda que as autoridades municipais xa tiñan desafiuzado a moitos veciños. Logo barallouse outro proxecto de menor dimensión que prevía trazar un novo eixo desde Praza de España só ata a Glorieta de Bilbao, pero foi igualmente rexeitado, supostamente por falta de recursos.
Con todo, o barrio aínda non estaba a salvo dos experimentos da administración e as ganas dos especuladores inmobiliarios. Deseñouse o chamado Plan Malasaña, que foi aprobado polo Concello en 1977. Esta vez non se buscaba dividir a zona en dúas para conectar mellor o oeste co leste, senón de cambiar a face e a composición social desta parte histórica da capital.
Apartamentos para a clase media
O plan incluía a intervención en 45 grupos de edificacións, onde as vellas casas -e con elas, uns 30.000 residentes- serían substituídas por modernos, e máis caros, bloques de apartamentos e zonas verdes. “En definitiva, queríase botar aos veciños para crear un barrio a medida dunha clase media acomodada baixo o pretexto do desconxestionamento do tráfico e a modernidade”, comenta Luís da Cruz en Somos Malasaña.
Este proxecto de transformación urbana non só provocou rexeitamento entre os veciños do barrio. O Colexio de Arquitectos de Madrid e a Cámara de Comercio presentaron alegacións contra a derriba dalgúns edificios históricos, como o Paraninfo da Universidade Central, o palacio que alberga ao Ministerio de Xustiza, a Igrexa de San Ildefonso e o Museo Romántico, entre outros.
Coa chegada da democracia e as novas liberdades de expresión tomou forza a protesta veciñal, liderada pola Asociación de Veciños de Malasaña, ata que nas eleccións de 1979 o socialista Enrique Tierno Galván conquistou a alcaldía co apoio dos comunistas. O vello profesor non tardou en enterrar definitivamente o Plan Malasaña. O barrio converteuse entón nun dos centros da Movida madrileña.
Fonte: http://www.lamarea.com
